Panoramy zawsze fascynowały twórców obrazu. Już w końcu XVIII wieku wynaleziono technikę malowania panoram cylindrycznych. Autorem wynalazku był Robert Barker, irlandzki malarz mieszkający w Szkocji. Jego wynalazek i pasja skutkowały olbrzymim rozwojem malarstwa panoramicznego w XIX i początkach XX wieku. Poszukiwania prezentacji szerszej perspektywy obrazu fotograficznego doprowadziły do wynalezienia pierwszych panoramicznych aparatów wykorzystujących dagerotypię, już w cztery lata po jej ogłoszeniu w roku 1839. Aparaty panoramiczne towarzyszyły wszystkim etapom rozwoju technik fotograficznych. Zmieniały się podłoża materiałów fotograficznych, czułości, powstały możliwości rejestracji obrazu w kolorze. Wszystkim tym etapom rozwoju fotografii towarzyszyły aparaty panoramiczne, umożliwiające tworzenie panoram cylindrycznych, przeznaczonych do dalszego powielania, najczęściej poprzez wykonanie kopii stykowych. Świat oglądany panoramicznie pobudzał wyobraźnię i dostarczał niezapomnianych wrażeń.

Rewolucja technologiczna, polegająca na wynalezieniu aparatów cyfrowych i wykorzystaniu fotografii w przestrzeniach wirtualnych, dała nowy impuls rozwoju fotografii panoramicznej. Rozwinęły się techniki wykonywania panoram fotograficznych, bazujące na łączeniu w odpowiednich programach pojedynczych zdjęć cyfrowych w panoramy sferyczne, cylindryczne, jak również panoramy wielkich rozmiarów, określane mianem gigapikselowych, czyli o wielkości powyżej miliarda pikseli. Rozwinęły się również techniki wydruków fotograficznych, umożliwiające autorom prezentację wielometrowych panoram z fotograficzną jakością wydruków. 

Kolejnym impulsem w rozwoju panoram było udostępnienie dronów do celów rejestracji obrazu fotograficznego. Pokonana została w ten sposób bariera wysokości i swobodnego wyboru punktu wykonywania fotografii. 

Fotografia panoramiczna zainteresowała mnie na przełomie XX i XXI wieku. Był to okres fotografii panoramicznej wykonywanej na filmach za pomocą aparatów fotograficznych z obrotową głowicą, wykorzystujących filmy zwojowe lub małoobrazkowe. W oparciu o aparat panoramiczny i filmy slajdowe wykonałem wspólnie z Jadwigą kilka tysięcy panoram. Na ich bazie powstały albumy i wystawy. 

Rozwój aparatów cyfrowych w pierwszej dekadzie XXI wieku spowodował, że rozpocząłem, wspólnie z Jadwigą, przygodę z panoramami cyfrowymi. Zmieniła się technika fotografowania - zamiast zapisu ciągłego na filmie wykonywało się kilkanaście lub kilkadziesiąt fotografii, które po połączeniu i retuszu tworzyły końcową panoramę. Różnica w stosunku do filmu polegała na tym, że panoramę na slajdzie można było zobaczyć dopiero po wywołaniu filmu, ale za to w końcowej postaci, a fotografując panoramę cyfrowo, mamy podgląd i kontrolę nad każdym zdjęciem składowym, lecz pełną panoramę zobaczymy dopiero po złożeniu w komputerze i późniejszym wyretuszowaniu. 

Korzystając z nowej technologii tworzenia panoram wykonaliśmy dziesiątki projektów artystycznych i komercyjnych, które zaowocowały wydawnictwami albumowymi i wystawami. Fotografia cyfrowa umożliwiła eksperymentowanie z innymi technikami fotograficznymi dostępnymi dzięki specyfice aparatów cyfrowych.

Powstały wystawy panoram fotograficznych, wykonanych w podczerwieni, które to, poprzez szlachetność czerni i bieli, nawiązują do tradycyjnej fotografii, jednak dzięki odmiennej budowie tonalnej zdjęcia, wynikającej z wykorzystywania ciepła jako światła, tworzą nierzeczywiste krajobrazy. Kolejnym obszarem fotografii panoramicznej, który został wykorzystany w naszej pracy były unikalne panoramy stereoskopowe.

W tej technice powstał album i wystawa ukazujące przestrzenie województwa kujawsko-pomorskiego. Dron umożliwił powstanie albumu i wystawy ukazującej Wisłę w województwie kujawsko-pomorskim, przedstawioną za pomocą fotografii panoramicznej w większości wykonanej z powietrza z perspektywy drona. Wszystkie panoramy z tego projektu były panoramami poziomymi.

Projekt, którego rezultatem jest prezentowany album, to kolejny pomysł panoramicznego portretu 52 miast województwa kujawsko-pomorskiego. Zastanawiając się nad realizacją projektu, zaproponowaliśmy wspólnie z Jadwigą wykonanie panoram z drona, w ujęciu pionowym, ukazujących perspektywę miast regionu o zróżnicowanym położeniu i historii. 

Panoramy pionowe zostały uzupełnione o jedną panoramę w ujęciu poziomym, przedstawiającą dane miasto. Obrazy fotograficzne w panoramicznym pionowym ujęciu ukazują przestrzenie miast i miasteczek w postaci obrazów o proporcji boków 1:2 aż po 1:4. 

Miasta oglądane z góry urzekają geometrią ulic i placów, kształtowanych przez dziesięciolecia liczną i różnorodną zielenią. Jednocześnie dostrzegamy w nich rozwój ostatnich kilkudziesięciu lat oraz wpływy architektoniczne różnych kultur, będące skutkiem burzliwej, wielowiekowej historii miast i regionu.

Realizując projekt przejechaliśmy w ciągu prawie sześciu miesięcy tysiące kilometrów po województwie kujawsko-pomorskim. Zobaczyliśmy wszystkie miasta regionu, wykonaliśmy ponad 600 panoram, z których ponad 200 znalazło miejsce w obecnym albumie. 

Zapraszam do podróży po miastach Kujaw i Pomorza z perspektywy niedostępnej dla nas stąpających po ziemi. Mam nadzieję, że taki portret miast regionu wzbudzi zainteresowanie nim i chęć skonfrontowania naszej wizji artystów fotografików z osobistymi doznaniami podczas odwiedzin poszczególnych miast naszego województwa.

dr Marek Czarnecki
Artysta Fotografik
(autor projektu)

Jadwiga i Marek Czarneccy, toruńscy artyści fotograficy, od lat, w niezwykły sposób dokumentują piękno Kujaw i Pomorza. Efektem ich pracy są wyjątkowe dzieła, dzięki którym miejscowości i krajobrazy, znane przez każdego z nas, nabierają zupełnie innego wymiaru. I to w pełnym zakresie znaczenia tego słowa. Najpierw, na zlecenie Samorządu Województwa, powstał album „Przestrzenie Kujawsko--Pomorskie 3D”. Zamieszczone w nim fotografie wykonane panoramicznie oraz stereoskopowo (czyli z uzyskaniem wrażenia przestrzeni i głębi) powodują, że mamy wrażenie kontaktu nie z dwuwymiarowym obrazem, ale rzeczywistym obiektem. Potem współpraca artystów i Samorządu wzniosła się, i to dosłownie, na wyższy poziom. Kolejny bowiem album, poświęcony Wiśle (królowej polskich rzek, która aż jedną piątą swojego biegu toczy przez nasz region) zawierał fotografie wykonane z lotu ptaka. 

Tym razem Jadwiga i Marek Czarneccy ukazali miasta i miasteczka regionu. Użycie nowoczesnej techniki zdjęciowej, wraz z ponownym wykorzystaniem drona, dało niezwykły efekt. Na 52 pionowych panoramach, jak piszą sami autorzy prac, podziwiać można geometrię ulic i placów, poprzecinaną zielenią parków i skwerów oraz rozsiane wśród nich budynki. Żywą tkankę kujawsko-pomorskich miast, powstałą w wyniku działań
kolejnych, zamieszkujących je i tworzących, pokoleń. Siedząc wygodnie w fotelu, z albumem toruńskich artystów w ręku, wznieśmy się więc na chwilę nad ziemię i spójrzmy na to, co nas otacza z góry. Wtedy wszystko nabiera innych proporcji.

Piotr Całbecki
Marszałek Województwa
Kujawsko-Pomorskiego

AUTORZY

Marek Czarnecki
(pomysłodawca projektu, autor zdjęć)

Artysta fotografik, doktor sztuki filmowej w dziedzinie fotografii na Wydziale Operatorskim i Realizacji Telewizyjnej w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej im. L. Schillera w Łodzi. Nagradzany na międzynarodowych konkursach fotograficznych. Ośmiokrotny laureat brytyjskiej statuetki OSKARA. Zdobywca kilkudziesięciu medali na międzynarodowych konkursach fotograficznych. Członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Należy do elitarnych organizacji i towarzystw międzynarodowych skupiających wybitnych twórców z całego świata: The Master Photographers Association (UK), International
Association of Panoramic Photographers (USA), British Institute of Professional Photography (UK), Federacji Europejskich Fotografów (Belgia). Znajduje się w czołówce 50 najlepszych profesjonalnych fotografów panoramicznych na świecie. Laureat Nagrody Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego za osiągnięcia w dziedzinie kultury i sztuki.

Więcej o autorze: www.marekczarnecki.eu

Jadwiga Elżbieta Czarnecka
(współtwórca zdjęć, autor projektu albumu)

Artysta fotografik, członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Głównym obiektem zainteresowań artystki jest natura i detal architektoniczny. Realizuje się również jako projektantka i webdesigner. Prace autorki wystawiane były podczas wystaw indywidualnych oraz zbiorowych w Polsce i poza jej granicami. Nagradzana na międzynarodowych konkursach fotograficznych. Twórca kilkunastu albumów fotograficznych. Wiele projektów artystycznych realizuje wspólnie z mężem.